De unieke beleving van een rouwproces

We leven niet meer met de dood. En evenmin met de gestorvenen. Ze maken geen onderdeel uit van ons dagelijks bestaan. We leven nu, en de dood is voor later. Er zijn steeds minder rituelen, waarmee we aan dierbaren die overleden zijn verbonden blijven. En zo weten we niet meer hoe we moeten omgaan met verlies.
Als we alleen bestaan met ons lichaam, onze stem, ogen, handen, dan verdwijnen we als we overlijden. Uit het oog en uit het hart.
Want als we bestaan in de gedachten, beleving en herinnering van iemand, blijven we leven.
En natuurlijk, als een dierbare overlijdt, is het gemis soms niet te verdragen. We kunnen de stem niet meer horen, elkaar niet meer in de ogen kijken, elkaar niet meer aanraken.
Toch is dat de hele moeilijke uitdaging die we gaan verdragen.

Daarnaast rouwt iedereen op een volkomen eigen manier die past je innerlijke wereld, die is net zo uniek als je DNA. Het is dan ook volkomen normaal  dat de manier waarop je je aan iemand verbonden hebt, lijkt op de wijze waarop je de band na overlijden wel of niet kunt loslaten.

En toch is er één overeenkomst tussen iedereen die in de rouw is.
Daarvoor moeten we terug naar het ontstaan van de manier waarop we met elkaar verbonden zijn.

Uit het oog is niet uit het hart

Stel je een een spelend kind voor op het strand. Het gaat zo op in het spel dat het de ouders uit het oog verliest. Ineens is het in paniek. Het kijkt om zich heen en ziet de ouders niet. Eenmaal gevonden, moet het opgevangen, getroost. En dan gaat het terug en – bijna magisch – voelt het zich niet meer alleen. Zoals een camera een foto inslikt, zo slikken wij mensen in. En bewaren ze in onze innerlijke wereld. Zo kunnen we alleen zijn, zonder ons alleen te voelen – het wonder van de introjectie. Ook dieren zijn er goed in, ik zie het bij mijn honden.
Als een dierbaar persoon door overlijden volledig uit ons leven verdwijnt, is het gemis ondraaglijk. Als het goed is, verdwijnt diegene echter niet uit onze innerlijke wereld. Uit het oog is niet uit het hart

We overlijden twee keer

Dat zit zo. Je overlijdt twee keer. De eerste keer fysiek, je gaat uit het leven en de tijd. De tweede keer, als niemand meer aan je denkt en je niet meer voelt. Zo houden we ook, als nabestaande, de overledene in ons leven.

Alleen zijn zonder je alleen te voelen

Ean aantal jaren terug sprak ik een vrouw, waarvan de man zeven jaar daarvoor was overleden. Ze bezocht trouw drie keer per week zijn graf. Ze zat op een bankje, at haar brood en sprak met haar man. Ze ontmoette daar een vrouw wiens echtgenoot eveneens was overleden. Er ontstond een hechte vriendschap. Ze besloten samen op vakantie te gaan. Een aantal dagen voor het vertrek raakte de vrouw in paniek, ze kon haar man niet in de steek laten. Uiteindelijk kwam de oplossing. Ze nam de foto die op het graf stond mee, zodat ze haar brood kon eten en met hem kon praten. Net zoals vroeger, op vakantie toen hij nog leefde. Er was één moment van ontreddering, toen ze midden in de nacht haar man kwijt was. De foto was onvindbaar. Ze trof hem onder in haar koffer, gewikkeld in het overhemd dat hij graag droeg. Met het vinden van de foto haar man klopte de wereld weer.

De wereld klopt niet, als de mensen om je heen, na een aantal maanden niet meer praten over degene die is overleden. En vinden dat je langzamerhand afscheid moet nemen en verder moet gaan met je leven. Het is onnatuurlijk, want iemand leeft in jou. Die band is pas over als jij overlijdt. Als het goed is, wil niemand dat ook jij sterft. Dan is het belangrijk dat de overledene levend wordt gehouden. In jou en de wereld waarin je leeft. Zodat je op je eigen manier, in jouw tijd kunt uitzoeken en ervaren hoe je met én zonder diegene verder gaat.